ΧΙΟΣ : Κρίσιμη καμπή στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων αποτέλεσε η «Η Σφαγή της Χίου». Οικογένειες εξανδραποδίσθηκαν, οικογένειες διαλύθηκαν, οικογένειες χάθηκαν. Για τους ελάχιστους που διασώθηκαν, οι μνήμες αυτές πέρασαν από γενιά σε γενιά κι έγιναν μνημόσυνο για τις ψυχές των αδικοχαμένων, ατσάλωσαν τη θέλησή τους, έκαναν το δάκρυ δύναμη δημιουργίας και άνοιξαν δρόμους φωτεινούς μιας καλύτερης ζωής για τους επιγόνους.Μετά από τηλεφώνημα και παράκληση του κ. Μελαχροινούδη Δημητρίου, επικοινώνησα με τον κ. Θεοδωρίδη Νίκο κάτοικο Αθηνών, ο οποίος αναζητούσε τις ρίζες της οικογένειάς του στο Θολοποτάμι, σύμφωνα με πληροφορίες που είχε.
Αναδιφώντας λοιπόν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, ΓΑΚ Χίου, με την πολύτιμη βοήθεια της κ. Κούνουπα Βασιλείας, την οποία θερμά ευχαριστούμε για την ευαισθησία και την προθυμία της και προσθέτοντας τα κομμάτια που χρειάζονταν, ο κ. Θεοδωρίδης Νίκος μάς εξιστορεί την πορεία ζωής του διασωθέντος προγόνου του από το Θολοποτάμι και την εξέλιξη μιας άξιας και επιφανούς οικογένειας που αυτός δημιούργησε.
Διαβάζουμε λοιπόν πως… ο κ. Θεοδωρίδης βρίσκει τις ρίζες της οικογένειάς του στο Θολοποτάμι
«Η οικογένεια του Γεωργίου Παντελίδη Παππά από το Μαστιχοχώρι της Χίου ΘΟΛΟΠΟΤΑΜΙ έχει μία ενδιαφέρουσα ιστορία ιδιαίτερα μάλιστα γιατί είναι απόγονος του μοναδικού επιζώντα από την οικογένεια , από την σφαγή της Χίου, νεαρού Γιάννη, και που από τον επιτυχημένο γάμο του με την λατρεμένη του Ελένη Λογαρίδη απέκτησε 14 παιδιά ορισμένα από τα οποία έγιναν σπουδαίοι επιστήμονες, λόγιοι και έμποροι. Ο πρόγονός μας Παπαπαντελίδης Ιωάννης του Γεωργίου, κατά αφηγήσεις της μητέρας μου Λϊλης Πασχαλίδη, κόρης της Δέσποινας Παππά και δισέγγονής του , πρέπει να ήταν τότε νεαρός 12-15 χρονών. Η μητέρα του μικρού Γιάννη με τον φόβο της σφαγής (30 Μαρτίου 1822) και με τον φόβο ότι η οικογένεια θα κακοπάθει, έραψε στην φόδρα του ρούχου του νεαρού Γιάννη ένα διαμάντι και τον έκρυψε στην καμινάδα του τζακιού του σπιτιού και έτσι σώθηκε .
Μετά την σφαγή (42.000 νεκροί και 52.000 πουλήθηκαν ως σκλάβοι) κάποιους που διασώθηκαν κρυμμένοι, τους μετέφεραν τα πλοία των Αγγλο-Γάλλων στη Κωνσταντινούπολη και μαζί και τον νεαρό Γιάννη Παπαπαντελίδη του Γεωργίου. Ολόκληρη η υπόλοιπη οικογένεια Παπαπαντελιδη σφαγιάστηκε.
Φτάνοντας στην Κωνσταντινούπολη , ο νεαρός Γιάννης πήγε κάλφας (μαθητευόμενος) σε κάποιον Εβραίο φραγκοράφτη από τον οποίο έμαθε την τέχνη και πιθανότατα άρχισε να εμπορεύεται τσόχες και παπάζια. Ο γιος του, Γεώργιος Παντελίδης Παππάς ( 1833-1898), συνέχισε και ανέπτυξε την δουλειά του πατέρα του και ήδη σε ηλικία 25 ετών το 1858 , φτασμένος επαγγελματίας πια και Εστέτ (όπως τον περιγράφει η ανιψιά του Νένα Ντουμουτσίεφ), γνωρίζει τον μεγάλο έρωτα της ζωής του την Ελένη Λογαρίδη (1844-1898) και πείθει τον μεγάλο αδελφό της και την μητέρα της να την παντρευτεί.
Ο Γεώργιος , ζωγράφισε με μεγάλη επιτυχία την Ελένη Λογαρίδη σε ηλικία 14 ετών επάνω στην κούνια στον κήπο του σπιτιού της να παίζει κιθάρα. Μετά από λίγο την παντρεύτηκε.
Ο πίνακας αυτός υπήρχε στο σπίτι του Γιάννη Παππά του Αλέξανδρου και στην συνέχεια πήγε στο σπίτι μίας κόρης του και από εκεί σε κάποιο δισέγγονο.
Το διαμάντι του νεαρού Γιάννη, που το έραψε η μητέρα του στην φόδρα του ρούχου του, διασώθηκε, και χρυσοδέθηκε σε κόσμημα στην Πόλη. Αυτό άλλαζε χέρια από κόρη σε κόρη και ο Αλέκος Παππάς του Γιάννη , διηγείται ότι το κόσμημα αυτό υπήρχε στην οικογένεια μέχρι σχετικά πρόσφατα και μάλιστα ελέγχθηκε από κοσμηματοπώλη των Αθηνών η αυθεντικότητά του, ο οποίος βεβαίωσε ότι η κοπή του και το χρυσοδέσιμό του ήταν αντιπροσωπευτικό της τεχνοτροπίας που χρησιμοποιούσαν οι χρυσοχόοι της Πόλης του 19ου αιώνα.
Ο Γεώργιος και η Ελένη έκαναν μαζί 14 παιδιά τα οποία έζησαν όλα εκτός από την Ανθή, η οποία πέθανε σε ηλικία 13 ετών και το 12ο παιδί τους ο Βλαδίμηρος, που πέθανε στην Βάρνα της Βουλγαρίας σχετικά νέος.
Το πρώτο παιδί του ζεύγους Παππά ήταν ο Γιάννης Παππάς (ο θείος Γιάγκος) (όνομα που του έδωσε ο Γεώργιος , προς τιμήν του πατέρα του Ιωάννη) . Ο θείος Γιάγκος εξελίχθηκε σε σοβαρό παράγοντα της Ελληνικής παροικίας της Πόλης και μαζί με τον Φωτιάδη, τον Δημήτρη Τρανταλίδη και τον Ιωάννη Σιώτη (παππού του Ίωνα Σιώτη) ίδρυσαν το ΑΔΕΡΦΑΤΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ «Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ», το οποίο με τον πολιτιστικό μανδύα «της ελληνικής γλώσσας» του Ψυχάρη, έστησαν κάτω από την μύτη των Τούρκων, ένα καθ όλα πολιτικό κίνημα με σκοπό και στόχο την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους της ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ υπό την προστασία των μεγάλων δυνάμεων. (Λιβανοποίηση).
Ο Ίων Σιώτης έχει στην κατοχή του συγκλονιστική αλληλογραφία του παππού του Ιωάννη Σιώτη με τις κυβερνήσεις Γούναρη και Θεοτόκη.
Ο θείος Γιάγκος , όντας ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας και εργαζόμενος στην επιχείρηση του πατέρα φρόντισε (μαζί με τον πατέρα) να καλύψει τα έξοδα σπουδών των μικρότερων αδελφών του Αλέξανδρου (γιατρός) , Κωνσταντίνου (αρχιτέκτονας) , Βλαδίμηρου (φιλόλογος αλλά ποτέ δεν έγινε) και να προικίσει τις αδελφές.
Η διαθήκη του Γεωργίου Παππά είναι η επιτομή της οικογενειακής και πατρικής δικαιοσύνης.
Ο Αλέξανδρος Παππάς μικρότερος αδελφός του θείου Γιάγκου, σε αναγνώριση της βοήθειας, που του προσέφερε ο αδελφός του Ιωάννης, για να σπουδάσει γιατρός στο Παρίσι, βάφτισε το πρώτο του παιδί Ιωάννη. Πρόκειται για τον περίφημο γλύπτη που φιλοτέχνησε το άγαλμα του Αδαμάντιου Κοραή που βρίσκεται μπροστά στην ομώνυμη Βιβλιοθήκη Χίου.
Ο Αλέξανδρος έγινε πολύ επιτυχημένος γιατρός και ήταν προσωπικός γιατρός του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμιτ Β΄. Όταν ήρθε στην Ελλάδα ίδρυσε το πρώτο Υπουργείο Υγείας στην κυβέρνηση Ελευθ. Βενιζέλου , το νοσοκομείο «Κυανούς Σταυρός» και την Σχολή Δημόσιας Υγείας.
Το 1898 πρώτη πέθανε Ελένη Παππά Λογαρίδη από καρκίνο μετά από εγχείρηση, την οποία περιγράφει συγκλονιστικά η Νένα Ντουμουτσίεφ στις περίφημες επιστολές της προς τον Γάλλο εξάδελφό της Jean Baptist Pappas γιο του Βλαδίμηρου και της Γαλλίδας Marguerite. Ο Γιώργος Παππάς, μην αντέχοντας τον χαμό της πολυαγαπημένης του συζύγου, πεθαίνει την ίδια χρονιά μετά από μερικούς μήνες και ήταν μόνο 65 χρονών.
Και οι δύο είναι θαμμένοι στον οικογενειακό τάφο στο ελληνορθόδοξο νεκροταφείο της Χαλκηδόνας , (Καντίκιοϊ ) στην Ασιατική πλευρά της Πόλης.
Στον ίδιο τάφο είναι θαμμένη και η κόρη τους Ανθούλα καθώς και ο γιος τους Κωνσταντίνος Παππάς , διαπρεπής Αρχιτέκτονας, που άφησε σπουδαίο κτηριακό απόθεμα στην Πόλη , το οποίο είναι τώρα αντικείμενο μελετών του Πολυτεχνείου της Πόλης.
Πριν από λίγα χρόνια επικοινώνησε μαζί μου ένας Τούρκος φοιτητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής της Πόλης και μου ζήτησε λεπτομέρειες από την ζωή του Κωνσταντίνου στα πλαίσια μιας εργασίας που έκανε για το αρχιτεκτονικό έργο του.
Ο Κωνσταντίνος (1868-1931) είναι ο μόνος από τα παιδιά του Γεωργίου και της Ελένης Παππά που έμεινε και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στην Πόλη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, ΓΑΚ Χίου, όπου φυλάσσονται οι κώδικες της Χίου (με κωδικό αριθμό 610 και 612 για το Θολοποτάμι βρέθηκε προικοσύμφωνο Παπαπαντελίδη Ιωάννη του Γεωργίου της 7ης Ιανουαρίου του 1819 και πωλητήρια κτημάτων.
Με την πάροδο του χρόνου το επίθετο Παπαπαντελίδης, ο Γεώργιος Παππάς, γιος του διασωθέντος, το αντέστρεψε σε Παντελίδης Παππάς και αργότερα για ειδικές χρήσεις προσέθεσε το επαγγελματικό παρατσούκλι «Τσοχατζής». Στη διαφήμιση που ανάρτησε στον τόμο «Η 19η εκατονταετηρίς» εκδοθείσα εν Κων/πόλη η φίρμα της επιχείρησης είναι «Γ.ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ ΠΑΠΠΑ».
Φαντάζομαι, για να το κάνει πιο εύληπτο και κατανοητό από όλη την πελατεία του που ήταν Φράγκοι, Τούρκοι και Έλληνες τελικά κατάργησε όλα τα υπόλοιπα και το έκανε σκέτο ΠΑΠΠΑΣ .
Στην ξύλινη ταμπέλα, που διασώζεται από το μαγαζί του, γραμμένο στα τούρκικα (αραβικά) γράφει μόνο GEORGE PAPPAS . Το PAPPAS στα τούρκικα γράφεται ακριβώς όπως το λεπτό βαμβακερό ύφασμα , ΠΑΠΑΖΙ, που έφτιαχναν τις λευκές πουκαμίσες που φορούσαν οι Τούρκοι κάτω από τα καφτάνια τους, , το οποίο επίσης πουλούσε από το κατάστημα του μαζί με τις τσόχες και τα κασμήρια.
Έτσι το επίθετο PAPPAS έγινε ένα εύκολα αναγνωρίσιμο εμπορικό σήμα, μια και για τους Φράγκους ήταν συνώνυμο με τον Πάπα, για τους Τούρκους συνώνυμο με το παπάζι και για τους Έλληνες με τον Παππά.»
Πόσες τέτοιες ιστορίες, κρυμμένες στις κιτρινισμένες σελίδες των Αρχείων και στο θησαυροφυλάκιο της οικογενειακής μνήμης, υπάρχουν μάρτυρες της αιματοβαμμένης τοπικής Ιστορίας μας κι ακολουθούν τη ροή του αδυσώπητου χρόνου αλλά δε σβήνουν!
Έτσι κι η μνήμη του Ιωάννη Παπαπαντελίδη του Γεωργίου, που είδε το πρώτο φως της ζωής στο Θολοποτάμι κι η μοίρα τον έφερε στην Κων/πολη, έσμιξε με τη γενέθλια γη μέσα από τη διήγηση του τρισέγγονου του.
Μαρίκα Μαρδά- Κλιαμενάκη
Συντ. εκπαιδευτικός
