ΧΙΟΣ : Ένα σημαντικό έργο ολοκληρώθηκε πρόσφατα στη Χίο, με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου να υλοποιεί τη διαδρομή Λιθί – Αγιάσματα μήκους 92 χλμ., έπειτα από πρόταση των Φίλων Μονοπατιών Χίου. Το έργο, που κόστισε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες προσπάθειες ανάδειξης της Χίου ως πεζοπορικού προορισμού. Ωστόσο, η εικόνα ενός φρεσκοτσιμεντωμένου τμήματος της διαδρομής έχει προκαλέσει ανησυχίες για το μέλλον των φυσικών μονοπατιών του νησιού.
Η μοίρα των πεζοπορικών διαδρομών: από το χώμα στο τσιμέντο
Η εξέλιξη αυτή εγείρει ένα διαχρονικό ερώτημα: είναι η τσιμεντοποίηση η αναπόφευκτη μοίρα των πεζοπορικών διαδρομών που βασίζονται σε χωματόδρομους; Η πραγματικότητα δείχνει πως ναι. Οι πιέσεις για ευκολότερη πρόσβαση σε ιδιοκτησίες και η έλλειψη θεσμικής προστασίας οδηγούν συχνά σε τέτοιες παρεμβάσεις, που τελικά αλλοιώνουν τον χαρακτήρα των διαδρομών.
Η πρακτική αυτή δεν είναι καινούρια. Αργά ή γρήγορα, νόμιμα ή – πιο συχνά – παράνομα, οι χωματόδρομοι τσιμεντοστρώνονται, μεταμορφώνοντας το φυσικό τοπίο και καταστρέφοντας την αυθεντική εμπειρία που αναζητούν οι πεζοπόροι. Η γη κάτω από τα πόδια αντικαθίσταται από το άκαμπτο, ψυχρό τσιμέντο, αποδυναμώνοντας τη σύνδεση του περιπατητή με το περιβάλλον. Ακόμα χειρότερα, πολλές από αυτές τις παρεμβάσεις γίνονται χωρίς μελέτη, χωρίς άδεια και χωρίς κυρώσεις, ενισχύοντας έτσι ένα φαύλο κύκλο καταστροφής των φυσικών διαδρομών.
Εθνικό Μητρώο Μονοπατιών: Η λύση που λείπει από τη Χίο
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο, το νεοσύστατο Εθνικό Μητρώο Μονοπατιών φιλοδοξεί να καταγράψει τις σημαντικές πεζοπορικές διαδρομές της Ελλάδας, δίνοντάς τους θεσμική υπόσταση και προστασία. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα “κτηματολόγιο” των μονοπατιών, όπου οι καταγεγραμμένες διαδρομές αποκτούν επίσημη ταυτότητα και νομική προστασία.
Ήδη, περιοχές όπως οι Οινούσσες έχουν ενταχθεί στο μητρώο, ενώ η Χίος – προς το παρόν – δεν έχει διεκδικήσει την ένταξη των δικών της διαδρομών. Αυτό σημαίνει ότι τα χιώτικα μονοπάτια παραμένουν εκτεθειμένα σε αυθαίρετες παρεμβάσεις και κινδυνεύουν να χαθούν με την πάροδο των ετών.
Η ανάγκη για δράση: Γραφειοκρατία ή ρεαλιστική επιλογή;
Η διαδικασία ένταξης στο μητρώο μπορεί να είναι χρονοβόρα και δαπανηρή, όμως αν θέλουμε να διασφαλίσουμε τη μακροχρόνια προστασία των μονοπατιών της Χίου, ίσως να αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική λύση.
Αν δεν γίνει κάτι άμεσα, κάθε χρόνο θα βλέπουμε περισσότερα μονοπάτια να μετατρέπονται σε δρόμους, να αλλοιώνονται από άστοχες παρεμβάσεις και να χάνουν την αυθεντικότητά τους. Μέχρι, τελικά, να πάψουν να είναι μονοπάτια.
Η Χίος έχει τεράστιες δυνατότητες ως πεζοπορικός προορισμός. Το ερώτημα είναι: θα επιτρέψουμε την αλλοίωση των μονοπατιών μας ή θα αναλάβουμε δράση για την προστασία τους;
Η απάντηση ανήκει στην τοπική κοινωνία, τις αρχές και τους φορείς του νησιού.
