ΚΑΛΥΜΝΟΣ:

<!–
Error: wp_booster error:
td_api_base::get_key : a component with the ID: single_template_9 Key: show_featured_image_on_all_pages is not set.
/home/kalymnos/public_html/wp-content/plugins/td-composer/legacy/common/wp_booster/td_api.php (rara-error)
–>
Πριν λίγες ημέρες, ο συμπολίτης μας Στάθης Κλήμης μοιράστηκε στο Facebook τις εντυπώσεις του από μια πρόσφατη επίσκεψη στο Κάστρο Χώρας, συνοδευόμενος από φίλους επισκέπτες. Στην ανάρτησή του, περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τη διαφορά ανάμεσα στην εικόνα του κάστρου μετά την αναστήλωση πριν από αρκετά χρόνια και στην σημερινή κατάσταση.
Όπως θυμάται, το Κάστρο είχε τότε υποστεί σημαντικές παρεμβάσεις για την ανάδειξη και προστασία του: αναστηλώθηκαν αρκετά τμήματα, δημιουργήθηκαν αναψυκτήριο και τουαλέτες, οίκημα με ιστορικές πληροφορίες και εκθέματα, καθώς και μονοπάτια ξενάγησης. Μία τεράστια υδατο-δεξαμενή φωτίστηκε εσωτερικά και περιμετρικά, αναδεικνύοντας τον όγκο και τη μεγαλοπρέπεια του μνημείου. Παράλληλα, συντηρήθηκαν τα ξωκλήσια, εγκαταστάθηκαν συστήματα ασφαλείας και πυρασφάλειας, και το σύνολο δημιουργούσε μια εντυπωσιακή εικόνα ιστορικής και πολιτιστικής υπερηφάνειας.
Ωστόσο, η πρόσφατη επίσκεψή του αποκάλυψε μια εικόνα πλήρους εγκατάλειψης: ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας λεηλατημένα, εκκλησάκια με τις τοιχογραφίες τους απροστάτευτα, το μουσείο ανοικτό και εγκαταλελειμμένο, το αναψυκτήριο καμένο, τα air condition είτε κλεμμένα είτε βανδαλισμένα, ενώ οι τουαλέτες ήταν σπασμένες και πολλά άλλα.
Όπως επισημαίνει ο ίδιος ο Στάθης Κλήμης, η κριτική του δεν αφορά την απόδοση ευθυνών: «Έχει να κάνει με εμάς περισσότερο, με την αλλαγή νοοτροπίας σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την οικία μας – την Κάλυμνο, την Ελλάδα, τη Γη. Αν δεν αλλάξουμε εμείς και τον τρόπο που λειτουργούμε, δεν θα αλλάξει κάτι».
Μία μικρή διευκρινιστική παρατήρηση, στα αναφερόμενα από το Στάθη Κλήμη: Δεν ισχύει ότι κατασκευάστηκε καμία τεράστια υδατοδεξαμενή, ούτε ότι τότε συντηρήθηκαν τότε (1999-2001) τα ξωκλήσια του Κάστρου.
Η Πολιτική Εκμετάλλευση
Αυτό όμως που προκαλεί αλγεινή εντύπωση, είναι η άμεση πολιτική εκμετάλλευση της κατάστασης που επιχειρήθηκε από τον τέως Δήμαρχο Διακομιχάλη και συνεργάτες του, που προσπάθησαν εμμέσως πλην σαφώς να παρουσιάσουν ότι για τους βανδαλισμούς και τις δολιοφθορές και την εγκατάλειψη, ευθύνη έχει η σημερινή δημοτική Αρχή, ως να πρόκειται για πρόσφατα γεγονότα, παρά το γεγονός ότι η παράταξη του είχε διαχειριστεί τον Δήμο για δύο θητείες(8 χρόνια) τα τελευταία 15 χρόνια. Οι μεγαλύτερες καταστροφές να επισημάνουμε είχαν σημειωθεί ήδη από το 2012.
Μάλιστα, η προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης συνοδεύτηκε από μια ψηφιακή μεθόδευση: σελίδα του Facebook με «κρυπτόμενο» διαχειριστή ανακυκλώνει την ανάρτηση μέσω βίντεο δημιουργημένου με τεχνητή νοημοσύνη και ψηφιακή παρουσιάστρια, προσπαθώντας να δώσει εντυπωσιακή διάσταση στο θέμα, κρύβοντας όμως την πραγματική αλήθεια.
Ιστορικό και Τεκμηρίωση
Το Kalymnos News παρουσιάζει ένα διαφωτιστικό άρθρο που επιχειρεί να αποτυπώσει το ιστορικό των δολιοφθορών στο Κάστρο Χώρας. Στοιχεία για το Κάστρο αντλήθηκαν από το εξαιρετικό βιβλίο του αρχαιολόγου Μιχαήλ Ι. Κουτελλά, με τίτλο «Τα Μεταβυζαντινά Κάστρα της Καλύμνου (Κάστρο Χώρας – Κάστρο Χρυσοχεριάς)», το οποίο κυκλοφόρησε πριν ενάμιση χρόνο, τον Φεβρουάριο 2024 και η παρουσίαση του έγινε την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2024,στο Αναγνωστήριο Καλύμνου  
Ένα έργο που αποτελεί σημαντική πηγή για όποιον ενδιαφέρεται για την τοπική ιστορία και τα μνημεία του νησιού, ενώ οφείλουν να το μελετήσουν ιδιαίτερα όσοι ασχολούνται με τα τοπικά τεκταινόμενα και προσφέρει την απαραίτητη ιστορική τεκμηρίωση για να κατανοήσουμε ότι η προστασία των μνημείων δεν είναι ζήτημα πολιτικής, αλλά πολιτιστικής ευθύνης όλων μας.
Επίσης περιλαμβάνει στοιχεία που αντλήσαμε από το αρχείο της εφημερίδας μας
Το Κάστρο Χώρας δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μνημείο. Είναι η «οικία» όλων μας, η ιστορία και η ταυτότητα της Καλύμνου. Η φροντίδα του απαιτεί συνείδηση, νοοτροπία και υπευθυνότητα που ξεπερνούν κομματικές σκοπιμότητες. Αν θέλουμε οι μελλοντικές γενιές να γνωρίσουν την κληρονομιά μας, η αλλαγή ξεκινά από εμάς. Η εγκατάλειψη και οι βανδαλισμοί δεν είναι μόνο κακό για το μνημείο· είναι κακό για όλους μας.
Παραθέτουμε το ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΔΟΛΙΟΦΘΟΡΩΝ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΔΟΛΙΟΦΘΟΡΩΝ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ
Γράφει ο Γεώργιος Δ.Δρόσος
Το Κάστρο της Χώρας ή αλλιώς Μεγάλο Κάστρο υψώνει το επιβλητικό ανάστημά του πάνω από τον οικισμό της Χώρας. Καταλαμβάνει τη φυσικά οχυρή κορυφή ενός απόκρημνου υψώματος, σε υψόμετρο 250 μ. Τα ισχυρά τείχη του προσαρμόζονται στο ανάγλυφο της βραχώδους κορυφής, την οποία αγκαλιάζουν περιμετρικά, περικλείοντας και προστατεύοντας στο εσωτερικό τους έναν πυκνοδομημένο οικισμό συνολικής έκτασης 30.000 τ. μ.
Το Κάστρο της Χώρας ταυτίζεται με την ιστορία της Καλύμνου κατά την περίοδο της Ιπποτοκρατίας (1314-1523 μ.Χ), καθώς αποτέλεσε καθ’ όλη τη διάρκειά της το οικιστικό κέντρο του νησιού. Η χρήση του συνεχίστηκε κατά την Τουρκοκρατία (1523-1912). Στις αρχές όμως του 18ου αιώνα άρχισε να κτίζεται στις νοτιοδυτικές υπώρειες του κάστρου ο οικισμός της Χώρας, ο οποίος αποτέλεσε στο εξής την πρωτεύουσα του νησιού. Το Κάστρο σιγά – σιγά εγκαταλείφθηκε, με αποτέλεσμα σήμερα η καστροπολιτεία να αποτελεί πλέον έναν εκτεταμένο ερειπιώνα, που ξαναζωντανεύει μόνο κατά την τέλεση των κατ’ έτος θρησκευτικών λειτουργιών τις ημέρες εορτασμού των δέκα μικρών εκκλησιών του.
Τα τείχη του Κάστρου της Χώρας υπέστησαν μεγάλες φθορές στο πέρασμα των χρόνων. Τις περισσότερες παρουσίαζε η νότια πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου, όπου βρίσκεται και η κύρια είσοδος στο κάστρο. Η πλευρά αυτή είναι η ευκολότερα προσβάσιμη, τόσο από τους κατοίκους του, όσο και από τους επιτιθέμενους. Όσον δε αφορά τα οικοδομήματα στο εσωτερικό του, σε καλύτερη κατάσταση διατηρούνται αυτά που βρίσκονται στο βόρειο ήμισύ του.
Συστηματικές εργασίες επισκευών, ανάδειξης και αξιοποίησης πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος «Κάστρων Περίπλους» του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Interreg II Ελλάδος – Ιταλίας», την περίοδο 1999-2001. Το έργο υλοποιήθηκε από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (Τ.Α.Π.Α.) του Υπουργείου Πολιτισμού, με ανάθεση στην εργολήπτρια εταιρεία Παπακωστόπουλος – Τσιουφής.
Συγκεκριμένα, αποχωματώθηκε και λιθοστρώθηκε ο χώρος εσωτερικά της πύλης και οικοδομήθηκε το φυλάκιο στο χώρο της εισόδου, ανακατασκευάστηκαν τα δύο βασικά λιθόστρωτα μονοπάτια του οικισμού, αναστηλώθηκαν επτά κτίρια στην κεντρική γειτονιά του και ηλεκτροφωτίστηκαν τα τείχη και τα κτίρια του κάστρου. Στα πλαίσια των εργασιών έγινε και η αποχωμάτωση της μεγάλης δημόσιας δυτικής υδατοδεξαμενής, προκειμένου αυτή να χρησιμεύσει για την ύδρευση των κτιρίων της αναστηλωμένης κεντρικής γειτονιάς. Στο εσωτερικό της ανακαλύφθηκε πλήθος θραυσμένων και ακέραιων κεραμικών αγγείων, μέρος των οποίων εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου.
Επρόκειτο για ένα μνημειώδες και εμβληματικό έργο για την Κάλυμνο, το οποίο όμως δεν αντιμετωπίστηκε με τον ανάλογο σεβασμό από ορισμένους κατοίκους του νησιού. Αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του το 2001 ξεκίνησαν οι καταστροφές στα φωτιστικά σώματα. Παρά τις επισκευές που γίνονταν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία Δωδεκανήσου, οι δολιοφθορές συνεχίζονταν, με αποτέλεσμα μετά από λίγα χρόνια το φωτιστικό αποτέλεσμα να υποβαθμιστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε να σβήσει οριστικά το Κάστρο και να επανέλθει στο σκοτάδι της λήθης και της αφάνειας.
Ακολούθησαν το έτος 2012 μεγάλης έκτασης δολιοφθορές στο ηλεκτρολογικό δίκτυο, τα φωτιστικά σώματα και τα αναστηλωμένα κτίρια του Κάστρου. Αποξηλώθηκε ολόκληρο το εξωτερικό δίκτυο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και το δίκτυο των καλωδίων διανομής ρεύματος στο εσωτερικό του κάστρου, οι προβολείς φωτισμού του τείχους, των εκκλησιών και των αναστηλωμένων κτιρίων, καθώς και των φωτιστικών σωμάτων των μονοπατιών, με σκοπό την αφαίρεση του χαλκού. Πραγματοποιήθηκαν διαρρήξεις σε όλα τα αναστηλωμένα κτίρια με σπάσιμο των ξύλινων θυρών αυτών. Διαλύθηκαν όλες οι κλιματιστικές μονάδες των αναστηλωμένων κτιρίων με σκοπό την αφαίρεση των χάλκινων εσωτερικών μερών τους. Λεηλατήθηκε ο μεγάλος κεντρικός ηλεκτρολογικός πίνακας. Κλάπηκε ο μηχανολογικός εξοπλισμός του συστήματος άντλησης νερού από τη μεγάλη δυτική υδατοδεξαμενή του Κάστρου που χρησίμευε για την ύδρευση των αναστηλωμένων κτιρίων του Κάστρου.
Η Αρχαιολογική Υπηρεσία Δωδεκανήσου, με πολύ κόπο λόγω της γενικότερης οικονομικής κρίσης που επικρατούσε, κατάφερε να πραγματοποιήσει τις σχετικές επισκευές. Αποφασίστηκε τότε, για λόγους ασφαλείας του χώρου του κάστρου, το κλείσιμο της πύλης. Λίγες όμως μόλις ημέρες μετά, την Πρωτοχρονιά του 2013, άγνωστοι ανατίναξαν με δυναμίτη και κατέστρεψαν τη μεγάλη δίφυλλη θύρα. Προφανώς επρόκειτο για δυναμιτιστές, οι οποίοι χρησιμοποιούν τα τείχη του Κάστρου, προκειμένου να ρίχνουν από εκεί δυναμίτες το Πάσχα, την Πρωτοχρονιά, αλλά και κατά τη διάρκεια γάμων. Πρόκειται για ένα έθιμο που δυστυχώς, πέρα από τα τείχη του Κάστρου, προκαλεί σοβαρά προβλήματα στα κοντινότερα υποκείμενα σπίτια του οικισμού της Χώρας. Και πάλι η Αρχαιολογική Υπηρεσία Δωδεκανήσου μπόρεσε να υλοποιήσει τις απαραίτητες επισκευές στην πύλη τον Ιούνιο του 2013. Έκτοτε η θύρα της παραμένει μόνιμα ανοικτή. Να σημειωθεί ότι σε όλες αυτές τις προσπάθειες δεν υπήρξε η παραμικρή βοήθεια από κάποιον τοπικό φορέα στο έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο της εκ νέου ηλεκτροδότησης και ηλεκτροφωτισμού του Κάστρου της Χώρας, στο πλαίσιο του έργου «Φωτιστική Ανάδειξη Κάστρου Χώρας Καλύμνου», μέσω Προγραμματικής Σύμβασης ανάμεσα στο Υπουργείο Πολιτισμού και τον Δήμο Καλυμνίων. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό και δύσκολο εγχείρημα, με εντυπωσιακά όμως αποτελέσματα, παρόλο που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Μάλιστα, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες μας, ο Δήμος σκοπεύει να προχωρήσει στον φωτισμό και του εσωτερικού χώρου, ώστε να ολοκληρωθεί το αισθητικό τελικό αποτέλεσμα της ανάδειξης του Κάστρου. Δυστυχώς όμως και αυτή τη φορά το μέλλον του έργου δεν προοιωνίζεται καλό, καθώς οι ισχυρές εκρήξεις των δυναμιτών είναι βέβαιο ότι θα βλάψουν τους προβολείς που τοποθετήθηκαν.
Φωτογραφία του Νικόλα Σμαλιού από την πρόσφατη δοκιμαστική φωταγώγηση του Κάστρου Χώρας
Το Κάστρο της Χώρας έχει τη δεύτερη ευκαιρία του με το σπουδαίο έργο που συντελείται σε αυτό. Αν όμως δεν αντιμετωπιστεί με τον ανάλογο σεβασμό από όλους μας, τότε είναι σίγουρο ότι δε θα έχει καλή κατάληξη. Η ιστορία έχει την τάση να επαναλαμβάνεται. Είναι όμως στο χέρι μας να διδαχθούμε από τα λάθη του παρελθόντος και να αποφύγουμε την επανάληψή τους στο μέλλον