ΧΙΟΣ : Αν και ήθελα να αρχίσω από τη φράση που έμεινε ανεξίτηλη  στο μυαλό του κάθε μαθητή (και όχι μόνο),  εν τούτοις θα την αναφέρω παρακάτω λίγο πιο διεξοδικά. Ας αρχίσουμε όμως από την αντίδραση τού Θουκυδίδη που μας λέει, πως οι άνθρωποι δέχονται αβασάνιστα τα όσα ακούνε (ἀκοαί) για το παρελθόν, και  «ἐπί τά ἐτοῖμα μάλλον γίνονται». Δηλ. ο ιστορικός απαιτεί από τον καθένα να ελέγχει προσεχτικά κάθε πληροφορία και την παραμικρή φήμη πριν την μεταφέρει…
Ουσιαστικά ο ιστορικός πιστεύει πως υπάρχει σχέση μεταξύ ευπιστίας και αναξιοπιστίας. Επίσης, ότι οι υπερβολές γίνονται για να «στολίσουν» τα γεγονότα, αλλά και να ευχαριστήσουν τους ακροατές, παρά για να πουν την αλήθεια, αλλά και για να επιταχύνουν την κυκλοφορία των λόγων από αυτί σε αυτί και από στόμα σε στόμα… Ο ιστορικός μας, μένει προσκολλημένος στην αξιόπιστη αφήγηση και γραφή των γεγονότων, η οποία επιτρέπει την «ακριβή γνώση», η οποία επιδιώκει να παραμείνει «κτῆμα ἐς ἀεί». Για τον λόγο αυτό δεν φταίει μόνο η αδυναμία της μνήμης, αλλά και η τάση των ανθρώπων να παραποιούν τα γεγονότα για να προκαλέσουν ευχαρίστηση. Ο Ιστορικός λοιπόν πρέπει να ελέγχει τις πληροφορίες και να μην «φλυαρεί» χωρίς έλεγχο του λόγου… Έτσι, η μνήμη τίθεται στην υπηρεσία τής επιστήμης η οποία αναλύει, αλλά δεν φλυαρεί. Ο Θουκυδίδης είναι ο ιστορικός τού ορθολογισμού, αφού απομονώνει τον χώρο τού «μύθου» που διογκώνει, ακόμα και παραποιεί τα γεγονότα με φανταστικές αφηγήσεις…αφού  εγγυάται το «κτῆμα ἐς ἀεί». Και αυτό θα ισχύει όσο η φύση τών ανθρώπων δεν αλλάζει· όταν την ειρήνη ακολουθεί ο πόλεμος και τη διαπραγμάτευση και τον συμβιβασμό αντικαθιστά η βία.   
Και τώρα ερχόμαστε στα μοναδικά λόγια τού Επιταφίου που μας λένε:
«Εν δε τω αυτώ χειμώνι (431π. Χ) Αθηναίοι τω πατρίω νόμω χρώμενοι δημοσία ταφάς* εποιήσαντο των εν τώδε τω πολέμω πρώτων αποθανόντων τρόπω τοιώδε…» Και παρακάτω: «χρώμεθα γαρ πολιτεία ού ζηλούση τους των πέλας νόμους, παράδειγμα δε μάλλον αυτοί όντες τισίν ή μιμούμενοι ετέρους, και όνομα μεν δια το μη ες ολίγους αλλ’ ες πλείονας οικείν δημοκρατία  κέκλειται.».
Βλέπουμε λοιπόν, πως ο Θουκυδίδης ως ιστορικός δεν ασχολείται μόνο με τα πολεμικά γεγονότα. Περιγράφει την κατάπτωση της ανθρώπινης διαγωγής και την ηθική φθορά που επιφέρει ο πόλεμος στο κοινωνικό σύνολο, προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα αίτια που προκαλούν τις πολεμικές κρίσεις και όχι μόνο… *  Ήταν όχι μόνο απαράδεκτο και κατακριτέο να παραμείνουν άταφοι οι νεκροί τού  πολέμου, αλλά και ετιμωρούντο όσοι παρέβαιναν «τω πατρίω νόμω» (βλ. τη δίκη των 10 στρατηγών στη ναυμαχία των Αργινουσών).  Έτσι, οι νεκροί «τιθέασιν ες το δημόσιον Σήμα»…  Όμως, «αν μη ευρεθώσιν»,… «μία κλίνη κενή φέρεται εστρωμένη των αφανών…» δηλ. στρωμένη – σκεπασμένη με νεκρικό σεντόνι (το φέρετρο «λάρναξ εκ κυπαρίσσου») για τα πτώματα εκείνων που δεν ανευρέθησαν.  Αυτό λοιπόν έχει άμεση σχέση, ή μάλλον δηλώνει,  το «μνημείο τού αγνώστου στρατιώτου» ή του «αφανούς ναύτου».  
ᴥ Ελάχιστες φράσεις που – θέλω να πιστεύω – πως θα μας μείνουν αξέχαστες, πέραν των όσων προανέφερα, είναι: 1) «Άρξομαι από των προγόνων πρώτον…» 2) «Φιλοκαλούμεν τε γαρ μετ’ ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας» 3) «Ξυνελών τε λέγω την τε πάσαν πόλιν της Ελλάδος παίδευσιν είναι…»
Αυτά ως τιμή μνήμης στον γιο τού Ολόρου…
knafpl@hotmail.com