ΚΑΛΥΜΝΟΣ:

<!–
Error: wp_booster error:
td_api_base::get_key : a component with the ID: single_template_9 Key: show_featured_image_on_all_pages is not set.
/home/kalymnos/public_html/wp-content/plugins/td-composer/legacy/common/wp_booster/td_api.php (rara-error)
–>
Η ιδιαίτερη πατρίδα μας ξέρει να απλώνει την έννοια και τη χρήση πολλών λέξεων και πιο πέρα από εκεί που η κυριολεκτική τους σημασία τις τοποθετεί. Γι’ αυτό δεν συνάντησε καμιά δυσκολία να συμπεριλάβει στο περιεχόμενο του σχολικού τριγώνου, με τις πλευρές, τις βάσεις, τις γωνίες και τα ύψη του, και άλλες περιπτώσεις, ώστε να μην επιβαρύνει το ήδη τεράστιο δικό της Λεξικό με πρόσθετα λήμματα. Αυτό συνέβη και με τους χαρταετούς της Σαρακοστής και τις κροτίδες της Λαμπρής. Τις δύο αυτές κατασκευές που μας διασκέδαζαν, τρίγωνα τα λέγαμε, όταν ήμασταν μικροί…
Τα σαρακοστιανά τρίγωνα, ήταν στα δικά μας παιδικά χρόνια πολυάριθμα ιπτάμενα πολύχρωμα «πουλιά», όμοια με τους σημερινούς χαρταετούς, χωρίς ράμφος και φτερά, με τεράστιες ουρές, που το μήκος τους άλλαζε ανάλογα με τον καιρό. Με κρόσσια, πλουμιά και σκουλαρίκια στο εξαγωνικό κεφάλι τους και με καλούμες από ανθεκτικό σπάγκο ή ψαράδικες μισίνες, για να διατηρούν αγόγγυστα την επαφή τους μ’ εμάς, γιατί γνώριζαν πως ήμασταν εκείνοι που τους δίναμε πνοή, για να χαίρονται την παρουσία τους, όπως τη χαίρονται τα βιολογικά τους ξαδέλφια…. Σκέπαζαν τον Ποθιανό και Χωριανό καλύμνικο ουρανό – ξάστερο, συννεφιασμένο ή βροχερό – σε όλη τη μακρά περίοδο του Τριωδίου, βελτιώνοντας την ψυχολογία του κόσμου που τη βάραινε η σαρακοστιανή νηστεία, μέχρι τον σταυρικό θάνατο του Χριστού, με την καλλιτεχνική τους εμφάνιση, με το έμπειρο ή αδέξιο φτερούγισμά τους, με τους «τραυματισμούς» και τα «μακροβούτια» τους.
Τα «τρίγωνα» χρωστούσαν τ’ όνομά της στα αυθεντικά ευκλείδεια σχήματα, τα οποία πολλούς μαθητές και μαθήτριες βασάνισαν, κούρασαν και τιμώρησαν στη διάρκεια μιας μακρόχρονης γνωριμίας μαζί τους… Για την κατασκευή τους αγοράζαμε από το ιστορικό βιβλιοπωλείο του Μακαρούνα στην Πλατεία, κόλλες από λευκό και γαλάζιο χαρτί, απ’ αυτό που τότε ντύναμε υποχρεωτικά τα βιβλία και τα τετράδιά μας, για να διατηρούνται γερά και καθαρά. Σπάγκο παίρναμε από τα πολλά καταστήματα ειδών αλιείας που είχε το νησί μας και τον ενισχύαμε, περνώντας τον με κερί ή πράσινο σαπούνι σε ολόκληρο το μήκος του, για να μην επιτρέπει στα «πουλιά» μας να γίνονται αποδημητικά. Γιατί ξέρανε πως θα καταλήξουν, ελαφρά ή βαριά πληγωμένα, στις στέγες, στις αυλές ή στις κορφές των δέντρων. Το μέγεθος της καλούμας εξαρτιόταν από το χαρτζιλίκι και τη δούλεψη που κάναμε στα κάλαντα των Χριστουγέννων. Τα υπόλοιπα υλικά, αλεύρι, ζάχαρη και νερό για αλευρόκολλα, και λωρίδες από κουρέλια για ουρές υπήρχαν σε όλα τα καλά σπίτια της εποχής…
Ο πυρετός της κατασκευής των τριγώνων ανέβαινε στα ύψη στις αρχές του Φλεβάρη, τις παραμονές της γιορτής του αγίου Χαραλάμπους. Στεγνά καλάμια αφθονούσαν σε όλες τις γειτονιές, γιατί χρησίμευαν σ’ ένα άλλο παιχνίδι που τα καβαλούσαμε μικροί, τρέχοντας στους λιθόστρωτους δρόμους, στην παλιά και στη νέα πρωτεύουσα της Καλύμνου. Υπήρχαν και άλλα καλάμια που τα καβαλούσαν οι μεγάλοι, όπως μας έλεγαν, αλλά αυτά τα συναντήσαμε και τα γνωρίσαμε πολύ αργότερα…
Με την επιδεξιότητα που είχαμε αποκτήσει, κατασκευάζοντας τότε όλα τα παιχνίδια μας, δέναμε σφιχτά στη μέση τους τρεις καλαμένιους πήχεις, τους σταθεροποιούσαμε με νήμα στην περίμετρο, δημιουργώντας εξάγωνα και προσέχοντας να υπάρχει ισορροπία στις απέναντι πλευρές. Κόβαμε και κολλούσαμε τη χάρτινη, μονόχρωμη ή πολύχρωμη επιφάνεια, σχηματίζοντας σταυρούς, ελληνικές σημαίες, φεγγάρια και ήλιους και πολλά άλλα σχέδια. Ιδιαίτερη προσοχή δίναμε, στο τέλος, στα ζύγια που θα βοηθούσαν το τρίγωνό μας να παραμένει σταθερό και να μην «παραπατά» στον αέρα σαν τους μεθυσμένους σφουγγαράδες. Προσθέταμε τη «νουρά» και τα κρόσσια στον γύρο. Κατασκευάζαμε και από μεστό χαρτί αρκετά δακτυλίδια, σαν αυτά που χρησιμοποιούσαμε για τα φουντάκια, τα οποία κρεμούσαμε στον λαιμό του πασχαλινού αρνιού μας στη βοσκή. Τα δακτυλίδια αυτά τα περνούσαμε στον σπάγκο και τα στέλναμε τηλεγραφήματα και μηνύματα στους αετούς, που πολλοί με τις τεράστιες καλούμες έδιναν την εικόνα ότι πετούσαν πάνω από την Κω, στους βοριάδες!
Εμείς, στη γειτονιά του πέρα σχολείου, ανεβαίναμε ομαδικά, δύο ή και περισσότερα παιδιά, σε ηλικίες που δεν ξεπερνούσαν τα 14 μας χρόνια, στην πλαγιά του βουνού πίσω από το σχολειό μας, ή πηγαίναμε στη Χώνη, μόλις προσθέταμε στη συντροφιά μας και τ’ αρνάκια με τα βαμμένα κόκκινα κεφάλια τους και με τις πολύχρωμες μπαλίτσες στον λαιμό τους…
Η κατασκευή του χαρταετού δεν είναι αποκλειστική υπόθεση της παιδικής ηλικίας… Την ίδια συγκίνηση, χαρά και συμμετοχή, σε όλες τις φάσεις, από το «κτίσιμο» μέχρι και το πέταγμά του, είχαν και έχουν μέχρι σήμερα και τα μεγάλα «παιδιά»…οι γονείς και περισσότερο ακόμη οι παππούδες, που με τη δικαιολογία ότι βοηθούν τα παιδιά και τα εγγόνια τους, δεν αφήνουν την ευκαιρία να πάει χαμένη: Να ξαναγίνουν παιδιά! Να νοσταλγήσουν, να αναβιώσουν, να αναπολήσουν παλιές συντροφιές και ξεχασμένες σκηνές από τον δικό τους παιδικό κόσμο! Να νιώσουν τα ίδια συναισθήματα, ίσως και πιο έντονα και πιο βαθιά, από εκείνα των παιδιών τους, που τα βλέπουν σήμερα να μην απολαμβάνουν το θέαμα με το ίδιο πάθος. Χορτασμένα καθώς είναι από έτοιμες κατασκευές ποικίλων παιχνιδιών και κουρασμένα από τα πρωινά, απογευματινά και βραδινά τους σχολειά, δεν νιώθουν να έχουν τον χρόνο και τη δίψα να ασχοληθούν για πολύ με πρόσθετα ενδιαφέροντα, γιατί δεν τους το επιτρέπουν οι πολλές σκοτούρες και τα βάσανα που τους φόρτωσαν οι μεγάλοι….
Τα παλιά δικά μας τρίγωνα σήμερα έχουν χάσει την ονομασία, τη μακροζωία και τη χαρά των δημιουργών τους. Έχουν γίνει «χαρταετοί», κατασκευάζονται από ξένα χέρια, που δεν θα τα δουν και δεν θα τα χαρούν τα ίδια. Θα έχουν, δυστυχώς, ζωή μόνο μιας μέρας, της Καθαράς Δευτέρας!… Ίσως αυτά τα ακριβοπληρωμένα πουλιά, γνωρίζοντας την τύχη και τον βαρύ σκελετό τους, από ξύλο αντί καλάμι, δεν θα δώσουν στα σημερινά παιδιά την ικανοποίηση να σηκωθούν και να πετάξουν ούτε για μια έστω φορά!…
Τα πασχαλινά τρίγωνα. Μετά την πανδαισία της όρασης με το θέαμα των «αετών του ουρανού» και πριν από τις γευστικές απολαύσεις που η σειρά τους θα ερχόταν τελευταία, μετά το «Χριστός Ανέστη», τη σκυτάλη έπαιρνε η ακοή, για να διεκδικήσει κι αυτή το μερίδιο της ικανοποίησης που της αναλογούσε. Γιατί σε όλους είναι γνωστό πως η αίσθηση αυτή δεν διατηρεί αγαθές σχέσεις με τη σιωπή… Το κενό αναλάμβαναν να καλύψουν στο τέλος της σαρακοστιανής περιόδου μέχρι το Πάσχα, τα τρίγωνα, τα κλειδιά, τα βαρελότα, οι δυναμίτες. Ο παιδικός κόσμος έπρεπε να ακολουθήσει αυστηρά τη σειρά αυτή. Δεν μπορούσε κανένα παιδί να «προαχθεί», να ανεβεί κατηγορία, χωρίς να περάσει ένα-ένα τα τέσσερα αυτά σκαλοπάτια. Το θέμα μάς υποχρεώνει να σταθούμε στο πρώτο, στα «τρίγωνα». Άλλωστε, ήταν και αυτό που δικαιωματικά ανήκε στην αρμοδιότητα της παιδικής ηλικίας. Τα υπόλοιπα υπήρξαν πασχαλινό «αντικείμενο» για εφήβους και άνδρες… Τα πασχαλινά τρίγωνα ήταν μικρές κροτίδες, που κατασκευάζονταν στη δεκαετία του ΄50 και λίγο νωρίτερα από παιδιά, πριν και αυτές καταλήξουν στο εμπόριο… Πήγα κι εγώ να γίνω μια και μοναδική φορά παραγωγός και χρήστης, μαζί με άλλους τρεις φίλους και συμμαθητές. Πήραμε χαρτί, σαν αυτό που κατασκευάζαμε τους χαρταετούς και το κόψαμε σε μικρές λωρίδες, με δύο άνισες σε πλάτος βάσεις στα άκρα τους, δύο και πέντε εκατοστών, περίπου. Αγοράσαμε μπαρούτι και φυτίλια σαν λεπτά μακαρόνια και στρωθήκαμε στη δουλειά στο ισόγειο σπίτι μιας θείας του ενός από τους συμμαθητές μας. Κατασκευάζαμε χωνάκια στο στενότερο άκρο της χάρτινης λωρίδας, τοποθετούσαμε την πυρίτιδα και τυλίγοντας τη χαρτοταινία όσο πιο σφιχτά μπορούσαμε, καταλήγαμε στο άλλο άκρο, το οποίο κολλούσαμε. Το πυροτέχνημά μας στο τέλος έμοιαζε με φουσκωμένο τρίγωνο, με μικρό τυροπιτάκι. Το τρυπούσαμε στη μεγάλη πλευρά, μέχρι να συναντήσουμε στο βάθος το μπαρούτι και τοποθετούσαμε τον «πυροκροτητή», δύο–τρία εύφλεκτα μακαρονάκια. Στην πρώτη δοκιμή που επιχειρήσαμε μέσα στον μεγάλο χώρο που μας φιλοξενούσε για ν’ ακουστεί καλύτερα(!), είδαμε το τρίγωνο μετά την έκρηξη να χοροπηδά σαν τρελό και να πέφτει μέσα στο πήλινο πιάτο με την πυρίτιδα! Μια τεράστια φωτιά σαν από κρατήρα ηφαιστείου υψώθηκε μέχρι το ξύλινο ταβάνι! Η οσμή, ο πνιγηρός καπνός και τα φλεγόμενα χαρτιά μάς οδήγησαν τρέχοντας στην κλειστή πόρτα. Σηκώσαμε το κοντομίρι κι όπου φύγει-φύγει! Το σπίτι ευτυχώς σώθηκε από τους γείτονες, τους οποίους, φεύγοντας, καλέσαμε σε βοήθεια!…Οι ίδιοι, ωστόσο, μας κατάγγειλαν την άλλη μέρα στον γυμνασιάρχη Δρόσο Κωλέττη, ο οποίος μας αθώωσε λόγω «πρότερης κοσμιότατης διαγωγής», με την παρατήρηση ότι δεν είχε… την αρμοδιότητα να τιμωρήσει την αφελή και επιπόλαιη θεία, η οποία παραχώρησε το σπίτι για …μελέτη στα παιδιά, χωρίς να τα παρακολουθεί και να τα προσέχει!
Τα τρίγωνα, τα κλειδιά, τα βαρελότα, και οι δυναμίτες υπήρξαν οι καθημερινοί πρωταγωνιστές για έναν τουλάχιστον μήνα πριν από το Πάσχα! Στους δρόμους, στις αυλές, στις αλάνες, στις εκκλησιές, παντού δεν επέτρεπαν στ’ αυτιά και τα νεύρα να ηρεμήσουν. Σε καμιά άλλη περιοχή της πατρίδας μας δεν παρατηρείται το φαινόμενο της βαρηκοΐας, από την οποία πάσχουν οι περισσότεροι ηλικιωμένοι στο νησί μας! Αιτία, όπως αποφαίνονται οι ειδικοί, οι πολλές θαλασσινές καταδύσεις και οι συχνές ακουστικές… δονήσεις, από τις οποίες δοκιμάστηκαν στα παιδικά και νεανικά τους χρόνια οι αντοχές των ακουστικών τους οργάνων!… Είμαστε παθόντες και ευχόμαστε να μην έχετε τη δική μας τύχη…
Τα σαρακοστιανά και τα πασχαλινά τρίγωνα και πολλές άλλες κατασκευές και παιχνίδια σφράγισαν με μοναδικά βιώματα τις δύο πρώτες μεταπολεμικές γενιές στο νησί μας. Μπορεί να μην έγιναν σοφότερες από τις σημερινές, υπήρξαν όμως ευτυχέστερες, γιατί χάρηκαν την ομορφότερη περίοδο του ανθρώπινου βίου. Γεύτηκαν την αίσθηση της ελευθερίας, της συντροφικότητας και της δημιουργίας. Η μνήμη που διαθέτει τα πιο αποτελεσματικά φίλτρα, έσβησε και απομάκρυνε στη λήθη όλες τις δυσκολίες, τις στερήσεις και τις κακουχίες που πέρασαν στα φτωχά εκείνα χρόνια τα Καλυμνάκια. Κράτησε για λογαριασμό τους ό,τι τους έδωσε χαρά και τους άφησε γλυκιές συγκινήσεις και βαθιά νοσταλγία.
ΚΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΉ.
Κάλυμνος, 16 Μαρτίου 2024